Буддизм – христиан және исламмен қатар тұрған әлемдік үш діннің бірі.

Б.з.д. VI-V ғасырларда Ежелгі Үндістанда пайда болды. Үндістандағы буддизмнің гүлдену кезеңі – б.з.д. 1-ші мыңжылдықтың ортасы – б.з. 1-ші мыңжылдықтың басы. Осы кезеңнің соңы индуизмнің дамуына, буддизм тарихында оның ерекшелігінің жойылуы және индуизммен жақындасуымен сәйкес келді. ХІІ ғасырға таман өз Отанында индуизмге сіңіп кеткенімен, буддизм жойылған жоқ. Монах-миссионерлер, атап айтқанда император Ашоканың (буддизмнің белсенді жақтаушысы) елшілері уағыздаған бұл дін бүкіл оңтүстік-шығыс және Орталық Азияға таралып, ішінара Орта Азия мен Сібірге тамырын жайды.

Оңтүстік-шығыс елдерінде оңтүстік буддизм деп аталатын хинаяна, ал солтүстігінде солтүстік буддизм атымен танымал махаяна құрылды.

Буддизмнің негізін қалаушы Сиддхартха Гаутама болып саналады. «Буддизм» сөзінің еуропалық шығу тегі және ғылыми қолданыста алғаш рет ХІХ ғасырда осы дінді білдіретін термин ретінде пайда болды.

Бұл діни дәстүрді ұстанушылардың өздері оны Дхарма немесе Буддхадхарма деп атайды, бұл «заң» немесе «будда ілімі» дегенді білдіреді.

Буддизм ілімі Трипитака (Үш себет) деп аталатын қасиетті кітаптарда баяндалған және Виная-питака (монастырлық қауымдастықтың заңдары мен ережелері) және Абхидхамма-питака (Будда ілімінің философиялық түсіндірмелері) кітаптарын қамтиды.

Буддизмнің мәні «Төрт асыл шындыққа» негізделген:

- өмір ауыру мен азапқа толы;

- азап бізге тілек, рахатқа деген құштарлық, қуаныш пен үмітке деген қажымас ұмтылыс әкеледі;

- азапты болдырмаудың жалғыз жолы – оның себебін жою;

- бұған өз өміріңізді «сегіз жол» қағидаттарымен ұйымдастыру арқылы қол жеткізуге болады.

Орталық Азияда буддизмнің таралуы Үндістаннан Орталық Азия аймағына, қазіргі қазақ, түркімен, қырғыз, өзбек жерлері және Қытай арқылы өткен Ұлы Жібек жолының дамуымен басталады.

Буддизмнің таралуы негізінен діншіл-миссионердің арқасында жалғасты. Буддизмнің әсіресе белсенді таралуы ІІ және VI ғасырларға жатады. Дәл осы кезде буддизмнің алғашқы ғибадатханалары пайда бола бастады: Каратепе монастыры (Термез қаласы), Санзара (Согдиана) алқабындағы ғибадатхана, Ферғана ғибадатханасы, Ак-Бешима (Жетісу) ғибадатханасы. Х ғасырда қазақ жерінде өмір сүрген қараханидтердің ресми діні ислам болды, нәтижесінде буддистік философия құлдырап қана қоймай, қуғын-сүргінге ұшырады.

XIV ғасырға қарай қазақтардың аумағына жоңғарлар келді. Кейбір мәліметтер бойынша, осы уақытта 60-тан астам буддистік ғибадатханалар болған. Қазіргі уақытта Қазақстанда Алматыда (вон-буддистер, корейлік бағыт) және Батыс Қазақстан облысында орналасқан 2 буддистік діни бірлестік жұмыс істейді.

2010 жылы әлемдегі буддистер саны 450-500 миллион адамды құрады (Encyclopedia Britannica мәліметтері бойынша 463 миллион адам, Дж.Мелтоннің «Әлемнің діндері» энциклопедиясы бойынша 469 миллион адам, Pew Research Center американдық зерттеу орталығының есебіне сәйкес 488 миллион адам).

Алматы қаласының діни бірлестіктері туралы толығырақ ақпарат осы сайттың тиісті бөлімдерінде және интерактивті картада орналастырылған.