Лютерандық – протестанттық шіркеулердің ішіндегі ең көнесі. Оны Мартин Лютер құрды және бұл дін біртіндеп әлемнің көптеген елдерінде Америка мен Оңтүстік Африкаға дейін таралды. Лютеран шіркеуі шіркеулік ұйымдастыруды, епископатты, литургияның қатысуын, крестті, шамдарды, орган музыкасын және т.б. бірқатар дүниелерді сақтады. Дегенмен, лютеран храмдарында иконалық құрмет жоқ (алайда, ғибадатханаларда қабырға суреттерін библиялық тақырыптарға қолдануға рұқсат етіледі).

Лютерандық ғибадаттың негізгі элементтері - уағыздар мен құпияшылдық. Уағыз – бұл белгілі бір қауымдастыққа бағытталған, Евангелияны биіктету, Құдайдың кешірімі мен қабылдауы туралы хабарды жариялайтын пастордың немесе уағызшының еркін сөзі.

Лютерандық ілімдегі құпиялылық екі қасиетті рәсімдері – бұл шомылдыру рәсімі және нан мен шарап ішетін рәсім (причастие). Шомылдыру рәсімінен өту кезінде сенушіге Мәсіх үшін күнәларының кешірілуі жарияланады. Нәрестелерді шомылдыру рәсімінен өткізу дегеніміз – адамды тек Құдай ғана құтқара алады, бірақ адамның өзі емес.

Нан мен шарап ішетін рәсімі де (причастие) сол секілді Құдаймен бейбітшіліктің және күнәлардың кешірілуін хабарлайды: «Мен пастордың Құдайдың кешірімі туралы сөздері жеке маған қатысты екендігіне күмәндануым мүмкін, бірақ мен шомылдыру рәсімінен өтуімнің қарапайым шындық немесе мен әрдайым нан мен шарап сыйлау рәсімін істей алатыныма күмәнім жоқ». Сонымен қатар, лютерандар үшін нан мен шарап ішетін рәсім (шомылдыру рәсімінен өту сияқты) жай ғана белгі емес. Лютерандық ілімге сәйкес, нан мен шарап ішу рәсімінде адам нағыз Мәсіхпен бетпе-бет кездеседі.

Шіркеу туралы лютерандық ілім ғибадат туралы ілімнен туындайды. Шіркеу бұл (православиелік немесе католиктік діннен айырмашылығы) -  Құдайтектес ағза емес, Мәсіхпен мистикалық байланыс емес немесе осы әлемдегі Мәсіхтің «жалғасы» емес. Лютерандарға арналған шіркеу – бұл құтқару ісіндегі делдал емес және рақым сауыты емес, оның өздік құтқаратын құндылығы жоқ. Ол тек Евангелия сөзін тыңдайтын адамдардың жиынтығы. Шіркеудің орталығы және оның негізі – өзінде емес, Иса Мәсіхте. Лютеран түсінігінде шіркеу – бұл Иса Мәсіхке, Евангелияға бағытталған адамдар қауымдастығы.

Қазіргі уақытта көптеген лютерандық конфессиялар Дүниежүзілік лютеран федерациясы, Халықаралық лютеран кеңесі, Конфессиялық евангелиялық лютеран конференциясы сияқты ұйымдарға біріктірілген.

Әлемде барлығы 85 миллионнан астам лютерандар тұрады. Тарихи тұрғыдан лютерандық келесі елдер мен аймақтарда басым: Германияның солтүстік жерлері (Германия Евангелиялық шіркеуі); Дания (Дания халқының шіркеуі); Швеция (Швеция шіркеуі); Норвегия (Норвегия шіркеуі); Исландия (Исландия шіркеуі); Фарер аралдары (Фарер халық шіркеуі); Финляндия (Финляндия евангелиялық-лютерандық шіркеуі); Эстония (Эстония евангелиялық-лютерандық шіркеуі); Латвия (Латвия евангелиялық-лютерандық шіркеуі).

Қазақстан аумағында лютерандықтың келу тарихы Ресей империясының құрамына кіру кезеңімен тығыз байланысты. Алғашқы лютерандар орыс қызметіндегі офицерлер, дәрігерлер, инженерлер және мұғалімдер болған. Көптеген лютерандар негізгі мемлекеттік қызметтерді атқарды.  

Ақмолада лютерандық қауымдастықтың пайда болуы 1895 жылдан басталады. Осы уақытта Өскемен, Семей, Петропавл және басқа да қалалар мен ірі елді мекендерде қауымдастықтар болды.  

Қуғын-сүргін жылдары (1936-1937) шіркеулер жабылды, мүлік тәркіленді, көптеген діни қызметкерлер қамауға алынды. 1941 жылы басталған соғыс лютерандардың жағдайын одан әрі нашарлатты. Лютерандықтың негізгі уағыздаушылары немістер болғандықтан, лютеран сөзі мен неміс сөзі бір қатарда тұрды.

1941 жылы немістерді депортациялау нәтижесінде Қазақстанға шамамен 1 миллион адам келді. Олардың жалпы санының 2/3 бөлігін лютерандар құрады. Қатаң режимге қарамастан, сенушілер жасырын түрде дұға ету үшін жиналды.    

Қуғын-сүргін жылдары кезінде Шіркеудің барлық дерлік пасторлары жойылды. Шіркеудің 2000-ға жуық пасторлары мен дін қызметкерлерінен тек 3-і ғана тірі қалды.

Қуғын-сүргінге және өмір сүрудің қиын жағдайларына қарамастан, 1957 жылы Қазақстанда лютерандық қауым тіркелді. Айта кету керек, келесі он жыл ішінде ол бүкіл КСРО-да (Балтық жағалауын қоспағанда) ресми түрде рұқсат етілген жалғыз дін болып қала берді.

Осының арқасында сол жылдары Ақмола мен Қазақстан лютерандық шіркеулері бар әлемнің көптеген елдерінде танымал бола бастады. Кеңестік кезеңде Қазақстанға ӘЛФ (Әлемдік лютеран федерациясы) Бас Хатшысы және ӘЛФ еуропалық бөлімінің басшысы келген еді.

ХХ ғасырдың 70-80 жылдарында лютеран қауымдастықтары Қазақстанның барлық дерлік қалаларында болды. Алайда, өткен ғасырдың 90-шы жылдары этникалық немістердің жаппай эмиграциясы қауымдастықтар мен олардың санын күрт азайтты.

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, дербес «Қазақстан Республикасындағы Евангелиялық-лютерандық шіркеуі» тіркелді.

Бүгінгі таңда Қазақстанда
14 лютерандық шіркеу тіркелген. Әр түрлі болжамдық бағалау бойынша, шіркеу мүшелерінің саны шамамен 15-17 мың адамды құрайды. Алматы қаласының аумағында жұмыс істейтін лютерандық шіркеулердің саны – 3.

Алматы қаласының діни бірлестіктері туралы толығырақ ақпарат осы сайттың тиісті бөлімдерінде және интерактивті картада орналастырылған.