Пресвитерианизм (грек тілінен. πρεσβύτερος - үлкен) - XVI ғасырда кальвинизмнің бір түрі ретінде пайда болған христиандықтағы діни протестанттық ағым.

Атауынан көрініп тұрғандай, пресвитерианизмде шіркеудің ұйымдық құрылымы ерекше рөл атқарады, оның негізінде басшылықтың (пресвитерлердің) сайлануы жатыр.

Пресвитерианизмнің пайда болу тарихы 1559-1560 жылдары орын алған Шотланд протестанттық революциясымен тығыз байланысты. Бұл діни ағымның негізін қалаушы ретінде Кальвиннің шәкірті Джон Ноксты санауға болады. Протестанттар жеңіске жеткеннен кейін және олардың өз шіркеуін ұйымдастырғаннан кейін, пресвитерианизм кальвинизмнің көптеген ерекшеліктерін өзіне алды.

Бастапқыда, пресвитерианизм католик шіркеуіне қарама-қарсы, адам мен Құдайдың қарым-қатынасында діни қызметкерлердің делдалдық қажеттілігін жоққа шығарды. 1567 жылға қарай пресвитерианизм өзінің жоғарғы органымен - Шотландия дінбасылары мен діндарларының Бас Ассамблеясымен және сайланған жергілікті басқару органдарымен (конгрегация) Шотландияда үстем дін ретінде қалыптасты.

Пресвитерианизм дамуының келесі кезеңі Эндрю Мелвиллдің (1545-1622) қызметімен байланысты. Осы уақытта шіркеу құрылымдарының мемлекеттен тәуелсіздігі күшейіп, жекелеген приходтар автономиясының өсуі байқалды. Құрамына пасторлар, теологтар мен пресвитерлер кіретін және арнайы өзін-өзі басқару органдары болып табылатын  пресвитериялардың құрылуын Мервиллдің еңбегі айтуға болады.

Пресвитерианизм бүгінгі күнге дейін, Шотландияда діни басымдыққа ие (Шотландияның қазіргі шіркеуі миллионнан астам сенушілерді қамтиды).

Әрине, Англияда Пресвитерианизм Шотландиядағыдай жетекші орынға ие бола алмады, өйткені бұл жерде оның бәсекелесі англиканизм мемлекеттік деңгейде қолдауға ие еді. Осылайша, Англияда пресвитерианизмнің енуі «көлеңкелі жолмен» байланысты, нәтижесінде ол біртіндеп басымдыққа ие болған англиканизммен біріктірілді.

Ирландияда Пресвитерианизмнің таралуы көптеген шотландтардың сол жерге қоныс аударуымен байланысты, нәтижесінде бүгінгі күнге дейін бұл дін Солтүстік Ирландияда сенушілер саны бойынша екінші орында тұр.

Әрине, Американың отарлауы сол жерде бірнеше шіркеулер құрған пресвитериандардың үлкен санының Ескі Әлемнен қоныс аударуымен қатар жүрді.

Қазіргі уақытта АҚШ пен Канадада пресвитерианизм протестанттық ағымдар арасында ең көп таралған дін болып табылады (мысалы, АҚШ-та 4 миллион пресвитериан тұрады).

Діннің негізгі принциптері 1903 жылы американдық Пресвитериандар біршама өзгерткен Вестминстер дінінде (1647-1648) көрсетілген.

Пресвитериан дінінің ерекшеліктері:

- Құдайдың тағдыры туралы догмалар, яғни, бастапқыда адамның құтқарылатындығы немесе құтқарылмайтындығы алдын-ала анықталып қойған, оған жақсы немесе жаман әрекеттер жасау арқылы әсер ету мүмкін емес;

-  шіркеудің жалғыз басшысы – Мәсіх;

-  Інжіл - сенім мен өмір мәселелерін реттейтін ең жоғарғы ереже;

-  шомылдыру рәсіміне көбірек көңіл бөлу;

-  діни жырларды және жалпы дәм тату рәсімдерін топтық орындау тәжірибесі;

-  Құдаймен қарым-қатынас кезінде шіркеудің делдалдық рөлін жоққа шығару;

-  әулиелерді канонизациялау туралы догмаларды алып тастау;

-  айтылғаннан гөрі, жиі оқылатын уағыздарға көп көңіл бөлу;

- діни шаралар кезінде айтылатын дұғалар негізінде пастордың импровизациясы болып табылады.

Пресвитерианизм культі, көптеген басқа протестанттық ағымдар сияқты, қарапайымдылық және минимализммен ерекшеленеді. Ғибадатханаларда иконалар, айқышқа шегеленген суреттер, шамдар жоқ, орган музыкасы естілмейді.

Бүгінгі таңда пресвитерианизм АҚШ, Англия, Канада сияқты елдерде, сондай-ақ, кейбір бұрынғы британдық отар елдерде кең таралған. Әлемде шамамен 59 миллион пресвитериан бар.

Тәуелсіздік алғаннан кейін, Қазақстанда пресвитериандық қауымдастықтар белсенді түрде құрыла бастады. Бұған АҚШ пен Корея Республикасынан келген миссионерлердің қызметі ықпал етті. Осылайша, 2011 жылдың басында елде 229 пресвитериандық діни бірлестіктер болды. Қазақстандағы ең ірі пресвитериандық бірлестіктер «Грейс», «Надежда», «Эммануил» және «Назарянин» болып табылады.

Қазіргі уақытта ел аумағындағы пресвитериандық діни бірлестіктердің саны 111 ұйымды құрайды, оның ішінде 31-і Алматыда жұмыс істейді.

Алматы қаласының діни бірлестіктері туралы толығырақ ақпарат осы сайттың тиісті бөлімдерінде және интерактивті картада орналастырылған.